Jarosław Leon Iwaszkiewicz...

… to autor…

- który był wybitnym poetą, prozaikiem, dramatopisarzem, eseistą i tłumaczem w jednym. A dla mnie, dodatkowo - autorem najpiękniejszych polskich opowiadań, w których maluje piękną, sensualną rzeczywistość

- który jako jedyny potrafi w pełen wirtuozerii sposób oddać sensualne i zmysłowe piękno otaczającego świata

- dla którego ważniejsze niż słowo, znaczenie czy duchowość są barwa, dźwięk smak i zapach

- który – jak stwierdza Emil Breiter –„widzi i rozumie barwy, przez tony i tęcze kolorów układają się jego sympatie i niechęci. Ludzie nie są tem, czem są w istocie, lecz tem jaki mają kolor oczu lub włosów”[1]

- u którego determinizm przeszłości to zagadnienie pierwszorzędne twórczości

- opisujący z uwielbieniem to, co sensualne, i to, co z sensualności wynika, a więc także wspomnienie przeszłości. Barwy, dźwięki, smaki i zapachy fundują zmysłową przyjemność, ale przede wszystkim są „zbiornikiem” pamięci estetycznej, która wyzwala jednym przypływem wszelakie wspomnienia. Sprawia, że przeszłość jest silnie związana z odczuciami sensualnymi, a co za tym idzie – z emocjami 

- u którego opisy, prowadzone w czasie teraźniejszym, dają czytelnikowi wrażenie współuczestnictwa i możliwość wtopienia się w wypełniony zapachami, barwami i melodiami świat. Zapach przywołuje coś więcej niż pamięć minionych lat – porusza najgłębsze pokłady tożsamości. Pozornie zapomniane obrazy, które, wydawałoby się, utraciły swoją siłę, w jednej chwili potrafią zawładnąć teraźniejszością. Za pomocą pamięci, nie ruszając się z miejsca, bohaterowie przeżywają wielkie i tajemnicze podróże w czasie. Wspominają nie tylko minione zdarzenia i dawne przyjaźnie, ale przede wszystkim przestrzenie i miejsca.

- którego ścisłego powiązania z Proustem nie sposób nie zauważyć:

„Między sferą wspomnień i sferą życia istnieje w opowiadaniu Iwaszkiewicza harmonia realistyczna (…). Proust wobec mijania czasu ma tylko żal. U bohaterów Iwaszkiewicza ten żal dodaje jedynie ostrego smaku ich poczynaniom[2] 

- którego, jednym z ważniejszych motywów twórczości, a szczególnie prozy, jest kult młodości[3]

- którego cechą charakterystyczną twórczości jest wyraźna symbolizacja krajobrazów i przestrzeni zamkniętej. Światy przedstawione budowane są na zasadzie wyodrębnienia poszczególnych elementów przestrzennych i nadania im znaczenia filozoficzno-symbolicznego.

- pochodzący z kresów i w swoich opowiadaniach powracający do nich wielokrotnie i odmalowujący je ze skrupulatną dokładnością

- dla którego literatura jest pretekstem do wyprawy we własny miniony czas, jest mitem wypełnionym obsesją przemijania, mitem Matki Ziemi, mitem życia i śmierci

- nie tyle podróżujący, zwiedzający i „studiujący” rodzinne tereny, krajobrazy i pejzaże, co trwający w nich, i przeżywający na nowo, rysujący tym samym nową, własną mapę prywatnej ojczyzny. To „stwarzanie” sprzęgnięte jest ze znajomością historii, impulsami serca, koligacjami towarzyskimi, kaprysami pamięci i wrażeniami zmysłowymi

- dla którego miejsce czasów dzieciństwa i młodości – przywołując słowa Elżbiety Grabskiej – „to miejsce idealnie spełniające pożądane wartości estetyczne, miejsca inicjujące ich twórcze wędrówki w czasie i przestrzeni”[4]

- którego od zawsze pasjonowało połączenie miłości, niezwykłości i zmysłowości. Zarówno zmysłowości w sensie doświadczeń sensualnych, jak i zmysłowości w znaczeniu erotycznym

-  w twórczości którego, ciało staje się często osobnym przedmiotem narracji – jako figura seksualnego pożądania, sublimacja miłości lub chęci powrotu do czasów młodości. Seksualność ukrywa zaś autor często pod zapachowymi maskami, które stają się próbą wypowiedzenia tego, co niewypowiedziane

- dla którego kobiety to "motor napędowy większości opowiadań” , a jak twierdził sam Andrzej Wajda (reżyser czterech opowiadań Iwaszkiewicza) to „Iwaszkiewicz wykreował najpiękniejsze postaci kobiet w polskiej literaturze”. Nie sposób się z nim nie zgodzić :)

- którego doceniają nie tylko badacze jego twórczości, czytelnicy czy inni pisarze, ale także filmowcy i reżyserzy. Wiele jego utworów zostało zekranizowanych (m. in. "Kochankowie z Marony" w reżyserii Jerzego Zarzyckiego z 1966 roku, ponownie zrealizowany przez Izabelę Cywińskią w roku 2005, ekranizacje czterech opowiadań w reżyserii Andrzeja Wajdy, "Dom na pustkowiu" w reżyserii Jana Rybkowskiego, "Matka Joanna od Aniołów" Jerzego Kawalerowicza czy "Ubranie prawie nowe" w reżyserii Włodzimierza Hauego na podstawie opowiadania "Róża"), a na deskach teatrów nie tylko w Polsce, ale i na świecie, Iwaszkiewiczowskie opowiadania były wystawiane niezliczoną ilość razy.

- …to autor-podróżnik (znane iwaszkiewiczowskie częste podróże do Włoch. W samym Rzymie był ok. 30 razy)

- kontrowersyjny (chociażby poprzez homoseksualną orientację, z którą nigdy zbytnio się nie krył) i nietuzinkowy a zarazem wielce utalentowany, wykształcony i szanowany przez innych. Samo czytanie jego "Dzienników" może być naprawdę świetną powieścią fabularną:)

- który… fascynuje mnie od dawna. W każdym aspekcie życia, w każdym dziele, w każdej cząstce swojej twórczości. Pisarz – dla mnie – idealny, niedościgniony i magiczny.

Zobacz również:

• Wenecja Jarosława Iwaszkiewicza
• Jarosław Iwaszkiewicz a mitologia

---

[1] E. Breiter, rec. Książka Skamander 1921, z. 14 – 15, s. 470
[2] W. Kubacki, Proza Iwaszkiewicza, w: Krytyk i twórca, Łódź 1948, s. 285, 287.
[3] H. Kirchner, Topos młodości w prozie Jarosława Iwaszkiewicza, w: O twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, dz. cyt., s. 117 – 127.
[4] E. Grabska, The house beautiful – przystań estety czy przygoda pisarza, w: Miejsce rzeczywiste – miejsce wyobrażone. Studia nad kategorią miejsca w przestrzeni kultury, pod red. M. Kitowskiej-Łysiak, E. Wolickiej, Lublin 1999, s. 39.